Minister Władysław Kosiniak-Kamysz podpisał rozporządzenie określające limity przejęć prywatnego majątku na 2025 rok. Wojsko może zarekwirować 400 nieruchomości, 50 pojazdów i 15 maszyn należących do obywateli. To nie nowe przepisy, ale konkretne liczby budzą niepokój Polaków. Sprawdź, kogo dotyczy i jak się zabezpieczyć.
Fot. Warszawa w Pigułce
Konkretne liczby, które niepokoją właścicieli
Rozporządzenie MON na 2025 rok precyzyjnie określa maksymalne limity możliwych przejęć prywatnego majątku:
- 400 nieruchomości – głównie na potrzeby komisji lekarskich i kwalifikacji wojskowych
- 50 pojazdów samochodowych – od ciężarówek po samochody osobowe
- 10 przyczep lub naczep – do transportu sprzętu wojskowego
- 5 maszyn – przede wszystkim sprzęt budowlany i przeładunkowy
To kontynuacja przepisów z ustawy o obronie Ojczyzny, ale po raz pierwszy tak jasno określono skalę możliwych działań. Dokument nie wprowadza nowych praw wojska, ale konkretyzuje je w sposób, który budzi zrozumiałe obawy obywateli.
Twój samochód w pierwszej kolejności – kto jest najbardziej narażony
Pojazdy priorytetowe dla wojska:
- Samochody ciężarowe wszystkich typów
- Furgony i autobusy
- Pojazdy specjalne z przyczepami
- W ostateczności – choćby samochody osobowe
Maszyny najbardziej pożądane:
- Koparki, spycharki, równiarki
- Dźwigi, żurawie, podnośniki
- Sprzęt przeładunkowy i ziemny
- Maszyny samobieżne i niesamobieżne
Kto jest w grupie największego ryzyka:
- Firmy budowlane – posiadają pożądany przez wojsko sprzęt ciężki
- Przedsiębiorstwa transportowe – mają ciężarówki i naczepy
- Firmy przewozowe – autobusy mogą służyć do transportu żołnierzy
- Właściciele firm wynajmu sprzętu – koncentrują największą liczbę maszyn
Co oznacza to dla Twojego biznesu i rodziny?
Praktyczne konsekwencje przejęcia:
- Utrata dochodów – nie możesz korzystać z pojazdu służbowego lub zarobkowego
- Problemy logistyczne – brak samochodu może sparaliżować działalność firmy
- Straty czasowe – przywrócenie normalnego funkcjonowania po zwrocie sprzętu
- Ryzyko uszkodzeń – wojsko odpowiada za szkody, ale procedury mogą być długie
Przykład z życia: Pan Marek z Krakowa prowadzi firmę budowlaną. Ma koparkę wartą 300 000 zł, która jest podstawą jego zarobków. jeżeli zostanie zarekwirowana na miesiąc podczas ćwiczeń, straci nie tylko dochody z realizacji zleceń, ale może też stracić klientów, którzy pójdą do konkurencji.
Odszkodowania – ile można otrzymać:
- Ciężarówki: ryczałt za dobę użytkowania (kwoty zależne od typu)
- Samochody osobowe: 0,52 zł za kilometr dla silników do 900 cmł
- Nieruchomości: 1,36 zł za m² powierzchni użytkowej za dobę
- Maszyny budowlane: stawki indywidualne według wyceny
Kiedy wojsko może sięgnąć po Twój majątek
Sytuacje umożliwiające przejęcie:
- Ćwiczenia wojskowe – regularne manewry wymagające sprzętu cywilnego
- Klęski żywiołowe – powodzie, pożary, inne katastrofy naturalne
- Akcje ratunkowe – gdy potrzebny jest specjalistyczny sprzęt
- Kwalifikacje wojskowe – komisje lekarskie potrzebują budynków
- Zarządzanie kryzysowe – szerokie spektrum sytuacji nadzwyczajnych
Ważne: Nie dotyczy to tylko sytuacji wojennych. Wojsko może przejąć majątek już w czasie pokoju, podczas rutynowych działań związanych z obronnością kraju.
Case study: Podczas powodzi w 2024 roku wojsko przejęło prywatne koparki i ciężarówki do budowy wałów przeciwpowodziowych. Właściciele nie mogli odmówić, ale otrzymali odszkodowania za okres użytkowania sprzętu.
Lokalne władze decydują o Twoim losie
Kto podejmuje decyzje:
- Wójtowie – w gminach wiejskich
- Burmistrzowie – w miastach do 100 000 mieszkańców
- Prezydenci miast – w większych ośrodkach miejskich
Proces przejęcia:
- Wojsko składa wniosek do lokalnych władz
- Samorządowcy wydają decyzję administracyjną
- Właściciel otrzymuje zawiadomienie
- Majątek musi zostać przekazany w określonym terminie
Twoje prawa w procedurze:
- Prawo do odwołania – masz 14 dni od otrzymania decyzji
- Prawo do odszkodowania – za czas użytkowania i ewentualne szkody
- Prawo do zwrotu – po ustaniu potrzeby wojsko musi zwrócić majątek
Jak się zabezpieczyć przed przejęciem
Działania prewencyjne:
- Dokumentuj stan techniczny – rób zdjęcia i opisy przed ewentualnym przejęciem
- Ubezpiecz majątek – sprawdź, czy polisa obejmuje sytuacje wojenne i kryzysowe
- Diversyfikuj ryzyko – nie trzymaj całego biznesu w jednym pojeździe lub maszynie
- Przygotuj procedury zastępcze – plan na wypadek utraty kluczowego sprzętu
Porady prawne:
- Nie można odmówić – przejęcie ma charakter przymusowy
- Można się odwołać – ale tylko w terminie 14 dni
- Trzeba współpracować – opór może skutkować konsekwencjami prawnymi
- Warto negocjować warunki – termin zwrotu, sposób transportu, ubezpieczenie
Branże najbardziej narażone na przejęcia
Budownictwo i roboty ziemne:
- Firmy posiadające koparki, spycharki, żurawie
- Przedsiębiorstwa zajmujące się pracami drogowymi
- Firmy wyburzeniowe i rozbiórkowe
Transport i logistyka:
- Przewoźnicy drogowi z ciężarówkami
- Firmy spedycyjne z naczepami i przyczepami
- Przedsiębiorstwa transportu publicznego
Nieruchomości komercyjne:
- Właściciele sal konferencyjnych i eventowych
- Gestorzy centrów szkoleniowych
- Firmy wynajmujące powierzchnie biurowe
Mechanizm odszkodowań – ile można odzyskać
System ryczałtowy – państwo płaci według z góry ustalonych stawek, niezależnie od rzeczywistych strat właściciela:
Za pojazdy ciężarowe:
- Stawki zróżnicowane według typu i ładowności
- Ryczałt naliczany za każdą dobę użytkowania
- Dodatkowo rekompensata za paliwo i eksploatację
Za nieruchomości:
- 1,36 zł za m² powierzchni użytkowej za dobę
- Stawka niska w porównaniu z komercyjnymi czynszami
- Nie uwzględnia utraconych dochodów z działalności
Za maszyny budowlane:
- Wycena indywidualna każdego egzemplarza
- Stawki uzależnione od wartości i specjalizacji
- Najwyższe ryczałty za sprzęt specjalistyczny
Problem: Ryczałty często nie pokrywają rzeczywistych strat ekonomicznych właściciela, szczególnie utraconych dochodów z działalności gospodarczej.
Czy można uniknąć przejęcia majątku?
Sposoby ograniczenia ryzyka:
- Zmiana formy prawnej własności – przekazanie majątku na osoby fizyczne zamiast firm
- Rozproszenie geograficzne – trzymanie sprzętu w różnych lokalizacjach
- Leasing zamiast własności – teoretycznie komplikuje procedury przejęcia
- Planowanie czasowe – unikanie dużych inwestycji w okresach napiętej sytuacji międzynarodowej
Uwaga prawna: Ustawa mówi o „posiadaczu”, nie właścicielu. Oznacza to, iż choćby pojazdy w leasingu mogą zostać przejęte od użytkownika.
Porównanie z innymi krajami NATO
Estonia: Podobne przepisy, ale wyższe odszkodowania i krótsze procedury Litwa: System oparty na dobrowolnych umowach z przedsiębiorcami Norwegia: Rozbudowany system rezerw strategicznych ogranicza potrzebę przejęć Niemcy: Szczegółowe regulacje z wysokimi gwarancjami finansowymi dla właścicieli
Polska na tle sojuszników: Nasze regulacje są typowe dla państw NATO położonych blisko granicy z Rosją, ale system odszkodowań jest mniej korzystny niż w krajach zachodnich.
Przyszłość przepisów – co się może zmienić
Planowane modyfikacje:
- Możliwe podwyższenie stawek odszkodowawczych
- Rozszerzenie katalogu przejmowanego sprzętu
- Uproszczenie procedur w sytuacjach kryzysowych
- Wprowadzenie systemu dobrowolnych umów z firmami
Eksperci sugerują: W obliczu wojny na Ukrainie przepisy mogą zostać zaostrzone, a limity zwiększone. Firmy powinny przygotować się na większą aktywność wojska w przejmowaniu cywilnego majątku.
Co robić, jeżeli otrzymałeś wezwanie
Natychmiastowe działania:
- Nie panikuj – to standardowa procedura prawna
- Sprawdź dokumenty – czy decyzja jest prawidłowo wydana
- Skontaktuj się z prawnikiem – masz 14 dni na odwołanie
- Przygotuj sprzęt – udokumentuj stan przed przekazaniem
- Zadbaj o ubezpieczenie – powiadom ubezpieczyciela
Długoterminowe konsekwencje:
- Możliwość kolejnych wezwań w przyszłości
- Wpis do bazy sprzętu dostępnego dla wojska
- Potrzeba planowania działalności z uwzględnieniem tego ryzyka
Pamiętaj: Przejęcie majątku przez wojsko to legalny proces przewidziany prawem. Można go kwestionować w ramach procedur odwoławczych, ale nie można go zignorować bez konsekwencji prawnych.
Przepisy o świadczeniach rzeczowych istnieją od lat, ale w obecnej sytuacji geopolitycznej nabierają nowego znaczenia. Właściciele firm i prywatni przedsiębiorcy powinni być świadomi swoich obowiązków i praw, by w razie potrzeby odpowiednio się przygotować.
