Masowa ewakuacja w planach? Polska tworzy system na wypadek zagrożenia

Dyrektor RCB, Zbigniew Muszyński, w obszernym wywiadzie dla portalu InfoSecurity24 ujawnił szczegóły zaawansowanych działań mających na celu przygotowanie kraju na sytuacje wymagające masowej ewakuacji mieszkańców. Doświadczenia z konfliktu zbrojnego toczącego się za naszą wschodnią granicą stanowią najważniejszy punkt odniesienia dla tworzonych procedur bezpieczeństwa.

Fot. Obraz zaprojektowany przez Warszawa w Pigułce wygenerowany w DALL·E 3.

Nowe regulacje wynikają bezpośrednio z ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej, która weszła w życie z początkiem 2025 roku po długim okresie konsultacji społecznych i międzyresortowych. Dokument ten po raz pierwszy w historii współczesnej Polski kompleksowo reguluje kwestie związane z ewakuacją ludności cywilnej w sytuacjach zagrożenia, nadając Rządowemu Centrum Bezpieczeństwa wiodącą rolę w koordynacji tych działań na poziomie krajowym.

Zbigniew Muszyński w rozmowie z dziennikarzami podkreślił wyjątkowy charakter zadania postawionego przed jego instytucją. RCB zostało zobowiązane do przygotowania szczegółowych wytycznych dla wojewodów w zakresie opracowania i wdrażania regionalnych planów ewakuacji. Co istotne, proces tworzenia tych wytycznych nie przebiega w próżni decyzyjnej – Centrum prowadzi intensywne konsultacje ze Sztabem Generalnym Wojska Polskiego, co ma zapewnić spójność planów cywilnych z operacjami wojskowymi w przypadku poważnego zagrożenia bezpieczeństwa kraju.

Dyrektor RCB nie ukrywa, iż polska strategia ewakuacyjna w znacznej mierze bazuje na analizie działań prowadzonych w Ukrainie od początku rosyjskiej inwazji. Doświadczenia ukraińskie dostarczyły bezcennej wiedzy na temat praktycznych aspektów masowych ewakuacji w warunkach konfliktu zbrojnego – począwszy od organizacji transportu, przez zapewnienie podstawowych potrzeb przemieszczanym osobom, aż po koordynację przepływu informacji między różnymi szczeblami administracji.

Wojna w Ukrainie pokazała, jak najważniejsze znaczenie ma sprawnie funkcjonujący system ewakuacji ludności cywilnej. W wielu przypadkach szybkie i uporządkowane przemieszczenie mieszkańców z terenów zagrożonych działaniami wojennymi uratowało tysiące istnień. Jednocześnie ujawniły się również słabości istniejących systemów – problemy z koordynacją działań między różnymi szczeblami administracji, trudności logistyczne związane z transportem dużych grup ludności, czy wyzwania związane z zapewnieniem podstawowych potrzeb ewakuowanym.

Muszyński zwrócił szczególną uwagę na konieczność uwzględnienia tak zwanych „punktów styku” – zarówno między województwami, jak i na granicach Polski z krajami sąsiednimi. Ta kwestia nabiera szczególnego znaczenia w kontekście potencjalnej ewakuacji transgranicznej, gdy konieczne może być przemieszczenie obywateli do państw sojuszniczych. Wymaga to ścisłej współpracy międzynarodowej i uzgodnienia procedur, które pozwolą na sprawne przeprowadzenie takiej operacji w sytuacji kryzysowej.

Zadanie, które stoi przed RCB, jest wielowymiarowe. Centrum nie tylko opracowuje wytyczne dla wojewodów, ale również musi stworzyć nadrzędny, krajowy plan ewakuacji, który określi ogólne ramy działania i zapewni spójność między planami regionalnymi. Dodatkowo, RCB będzie koordynować sporządzanie wojewódzkich planów ewakuacyjnych, co wymaga bliskiej współpracy z administracją terenową i uwzględnienia lokalnej specyfiki poszczególnych regionów Polski.

Były minister spraw wewnętrznych i administracji, Maciej Kierwiński, który nadzorował proces legislacyjny związany z ustawą o ochronie ludności i obronie cywilnej, już w zeszłym roku podkreślał najważniejsze znaczenie infrastruktury transportowej w procesie ewakuacji. Jak zaznaczał, państwo musi dysponować zdolnością do szybkiego i efektywnego przemieszczenia zagrożonej ludności cywilnej do wcześniej zdefiniowanych i odpowiednio przygotowanych miejsc. Wymaga to nie tylko sprawnych środków transportu, ale również określenia tras ewakuacyjnych, punktów zbiórki oraz ośrodków docelowych, które będą w stanie przyjąć i zapewnić podstawowe warunki bytowe ewakuowanym osobom.

Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej, która stanowi podstawę prawną dla działań RCB, wykracza jednak daleko poza kwestie związane wyłącznie z ewakuacją. Dokument ten kompleksowo reguluje różne aspekty bezpieczeństwa cywilnego, w tym system ostrzegania i alarmowania ludności, infrastrukturę schronów i ukryć, działania na rzecz wzmacniania społecznej odporności na sytuacje kryzysowe, budowanie zasobów i struktur ochrony ludności oraz obrony cywilnej, zasady funkcjonowania systemu ochrony ludności w czasie wojny, a także kwestie związane z finansowaniem tych działań.

Zdaniem ekspertów ds. bezpieczeństwa, nowe regulacje są długo wyczekiwaną odpowiedzią na zmieniające się środowisko zagrożeń w Europie Środkowo-Wschodniej. Polska, jako kraj frontowy NATO, musi być przygotowana na różne scenariusze, w tym te zakładające konieczność przeprowadzenia masowej ewakuacji ludności cywilnej. Dotychczasowe regulacje w tym zakresie były rozproszone w różnych aktach prawnych i nie tworzyły spójnego systemu, co mogło utrudniać efektywne działanie w sytuacji rzeczywistego zagrożenia.

Warto zaznaczyć, iż prace nad planami ewakuacyjnymi przebiegają w kontekście szerszych działań mających na celu wzmocnienie odporności Polski na zagrożenia hybrydowe. Obejmują one nie tylko przygotowanie na tradycyjne zagrożenia militarne, ale również na ataki cybernetyczne, działania dezinformacyjne, sabotaż czy akty terroru. Ta wielowymiarowość współczesnych zagrożeń wymaga kompleksowego podejścia do kwestii bezpieczeństwa, łączącego elementy obrony militarnej, ochrony ludności cywilnej oraz odporności infrastruktury krytycznej.

Źródła: InfoSecurity24/gazeta.pl/warszawawpigulce.pl.