15 grudnia br. odbyła się konferencja naukowo-wspomnieniowa pt. „Świadkowie historii. Stan wojenny w Polsce (1981-1983)”, zorganizowana wspólnie przez Akademię Zamojską oraz Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie.
Wydarzenie zgromadziło zarówno badaczy problematyki stanu wojennego, historyków, jak i osoby internowane, które doświadczyły represji ze strony władz komunistycznych. Uroczystego otwarcia konferencji dokonali rektor Akademii Zamojskiej dr hab. Paweł Skrzydlewski, prof. AZ i senator RP Jerzy Chróścikowski. Następnie uczestnicy mieli okazję wysłuchać wykładu „Stan wojenny w Polsce – geneza, przebieg i konsekwencje”, który wygłosił dr hab. Jacek Wołoszyn z lubelskiego oddziału IPN.
– Konsekwencje stanu wojennego należy podzielić na społeczne, polityczne i ekonomiczne. o ile chodzi o polityczne i społeczne, to pierwsza bitwa, którą władza wydała społeczeństwu i oddolnej inicjatywie, zakończyła się zwycięstwem władz PRL. Społeczeństwo zostało zszokowane i sterroryzowane, w pewien sposób zmuszone do milczenia. Jak się potem okazało, to milczenie na dłuższą metę nie było całkowite. Poszczególne grupy zaczęły przechodzić do oporu, nie zbiorowego – jak spodziewały się władze, ale oporu punktowego, który jeden z historyków określił jako wojnę partyzancką. To były pojedyncze protesty jak w maju 1982 r., czy rok później manifestacje w związku z pielgrzymką Papieża Jana Pawła II. Społeczeństwo rozpoczęło bojkot tego, co oficjalne i publiczne, przede wszystkim środków masowego przekazu. Starano się pokazać, iż społeczeństwo jest odporne na przekaz propagandowy władzy. Nastąpiło chwilowe wzmocnienie władzy. Uratowano system w kształcie, jakim istniał od 1944 roku. Władza wydawała się wzmocniona, ale rzeczywistość okazała się taka, iż był to początek końca tego systemu komunistycznego w Polsce. Był to proces rozciągnięty na długie lata, uzależniony od zmian w sytuacji geopolitycznej, zwłaszcza w Związku Radzieckim. o ile chodzi o konsekwencje ekonomiczne, to władze chciały uratować gospodarkę, ale w systemie centralnie planowanej gospodarki, przy braku oddolnej inicjatywy społecznej, było to niemożliwe. Gospodarka socjalistyczna przeżywała potężny kryzys, odbijający się niedoborem wszelkich podstawowych produktów w życiu codziennym. Ten system opierał się na sile, która z czasem słabła – tłumaczył polityczne i gospodarcze konsekwencje tych wydarzeń dr hab. Jacek Wołoszyn, historyk z Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie i pracownik naukowy Katedry Systemów Politycznych i Komunikowania Międzynarodowego KUL.
Po prezentacji referatu rozpoczęły się dwa panele tematyczne. Pierwszy, pt. „Stan wojenny w kopalni Wujek”, który poprowadził Mirosław Karpiński z Officina Simonidis Wydawnictwa Akademii Zamojskiej, poświęcony był wydarzeniom w kopalni „Wujek”, a zgromadzeni mogli obejrzeć film pt. „Ekspertyza. Masakra górników w kopalni «Wujek»” oraz usłyszeć relację Małgorzaty Cierkos – siostry śp. Józefa Krzysztofa Gizy, górnika bestialsko zamordowanego przez pluton specjalny ZOMO podczas pacyfikacji kopalni. Drugi panel pt. „Stan wojenny na Lubelszczyźnie we wspomnieniach uczestników strajków” poprowadził dr Marcin Dąbrowski z lubelskiego Oddziału IPN. Podczas tych sesji uczestnicy konferencji mogli poznać realia tragicznych i krwawych wydarzeń sprzed czterdziestu czterech lat, wysłuchać relacji świadków oraz zobaczyć pamiątki z tamtego okresu. Swoimi wspomnieniami podzielili się z zebranymi: senator RP Jerzy Chróścikowski, Czesław Niezgoda wraz z żoną, Ryszard Wichorowski oraz Jerzy Zacharow.
Konferencja była istotną okazją do upamiętnienia ofiar stanu wojennego w Polsce, oddania czci zamordowanym, osobom represjonowanym oraz ich rodzinom, a także do podkreślenia roli świadków historii w zachowaniu pamięci o tamtych wydarzeniach. Spotkanie, które odbyło się w murach Akademii Zamojskiej, pokazało, jak istotne jest prezentowanie wspomnień osób doświadczonych rzeczywistością stanu wojennego w Polsce – ich relacje stanowią autentyczne świadectwo tych czasów, pomagają zrozumieć codzienne życie, opór i odwagę zwykłych ludzi oraz chronią pamięć o wydarzeniach kształtujących losy kraju. Świadectwa te pełnią również istotną funkcję edukacyjną, ukazując młodszym pokoleniom wartość wolności i potrzebę jej obrony, tworząc tym samym żywy pomnik przeszłości.
