Polski zabytek doceniony w Chicago

Projekt rewitalizacji polskiego zabytku został doceniony przez jury prestiżowego konkursu International Architecture Awards 2025 w Chicago, obok realizacji z USA, Australii czy Włoch.

Projekt jest szansą na drugie życie i rewitalizację w tej chwili niszczejącego fortu. Fot. Wikipedia

Polska architektura ponownie zachwyciła na światowym forum. Projekt renowacji Fortu X w Toruniu, autorstwa pracowni Archigeum z Bydgoszczy, zdobył nagrodę w prestiżowym międzynarodowym konkursie International Architecture Awards 2025. Jury Międzynarodowego Instytutu Architektury w Chicago oraz Europejskie Centrum Architektury, Sztuki, Designu i Studiów Miejskich w Atenach wyróżniło go w kategorii „Renowacje”, stawiając polski projekt obok takich realizacji jak Piazza Duomo we włoskim Benevento, Climate Pledge Arena w Seattle czy twierdza Seddülbahir w tureckim Çanakkale. Łącznie w tej kategorii nagrodzono 15 projektów z całego świata.

„Decyzją Międzynarodowego Instytutu – Chicago Athenaeum / USA oraz Europejskiego Centrum Architektury i Studiów Miejskich w Atenach wygrywamy Międzynarodowy Konkurs Architektoniczny International Architecture Award, a Fort X w Toruniu, tym razem jako całość założenia, wśród najlepszych projektów na świecie w kategorii Renowacje. Jesteśmy w towarzystwie nagrodzonych pracowni z Australii, Chin, USA, Wielkiej Brytanii, Arabii Saudyjskiej, Grecji, Etiopii czy Szwecji” – napisała w mediach społecznościowych Pracownia Reżyserii Architektury Archigeum.

Fort X to element sieci toruńskich fortyfikacji powstałych pod koniec XIX wieku. Wzniesiony w latach 1889-1892 jako otwarta bateria artyleryjska dla sześciu armat kalibru 120 mm, miał strategicznie kontrolować zachodni odcinek doliny Wisły. Obiekt otoczony jest fosą o szerokości 36 metrów, a w przeszłości jego załogę stanowiło choćby 150 żołnierzy.

Wizualizacja Fortu X po renowacji, w środku mają znaleźć się przestrzenie hotelowe i konferencyjne. Fot. Archigeum

Dziś fort jest w znacznym stopniu zniszczony, ale nagrodzony projekt daje mu szansę na drugie życie. Koncepcja Archigeum zakłada przywrócenie historycznych form fortyfikacji ziemnych na podstawie oryginalnych planów budowlanych z XIX wieku. W dawnym schronie oraz w nowo zaprojektowanych, dyskretnie ukrytych w terenie budynkach mają powstać przestrzenie hotelowe i konferencyjne. Planowana renowacja obejmuje odtworzenie stolarki okiennej i drzwiowej, przywrócenie charakterystycznych pruskich rur wentylacyjnych oraz udrożnienie systemu odwodnienia. Całość ma zostać zrealizowana z poszanowaniem istniejącego drzewostanu.

Za projektem stoi zespół architektów: Przemek Gawęda, Marcin Sajdak, Dariusz Witucki i Joanna Ratajczak. Gawęda, pochodzący z Inowrocławia, ma na swoim koncie liczne wyróżnienia – w 2023 roku trafił do grona „40 UNDER 40” najlepszych młodych architektów Europy, a w latach 2024 i 2025 dwukrotnie zdobył tytuł „Architect of the Year”, przyznawany przez The Architecture Community.

Nagrodzony projekt Fortu X powstał w 2023 roku. Choć na razie można go oglądać jedynie na wizualizacjach, to wyróżnienie na arenie międzynarodowej daje nadzieję, iż ten fragment toruńskiej historii niedługo odzyska dawny blask – tym razem w nowoczesnej, funkcjonalnej odsłonie.

WEM