Modernizacja istniejących schronów i budowa nowych, organizacja sieci magazynów ze sprzętem i zaopatrzeniem na wypadek kryzysu, powołanie Korpusu Obrony Cywilnej – to założenia przyjętego przez rząd Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej na najbliższe dwa lata. Budżet? Nie mniej niż 0,3% PKB rocznie.
Wejście w życie w 2022 roku kluczowej dla rozwoju Wojska Polskiego ustawy o obronie ojczyzny spowodowało powstanie luki prawnej w zakresie przepisów o obronie cywilnej kraju. Nie zostały one bowiem równolegle znowelizowane. – Nasi poprzednicy wygasili ustawę o obronie cywilnej. Obrona ludności pozostała w zadaniach samorządów, które musiały to finansować z własnych źródeł, a często nie były w stanie – mówił w grudniu 2024 roku wicepremier Władysław Kosiniak-Kamysz. Prace pod przewodnictwem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji zaowocowały uchwaleniem pod koniec ubiegłego roku nowej ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej. Dokument określił ramy prawne i organizacyjne systemu OC w Polsce.
Ustawa o OC zobowiązała rząd do opracowania i przyjęcia Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej z określonymi konkretnymi działaniami poszczególnych instytucji i źródła ich finansowania. Kilka dni temu Rada Ministrów przyjęła pierwszy taki plan, obejmujący lata 2025–2026. Kolejne plany będą już opracowywane w perspektywie czterech lat, z obowiązkiem aktualizacji w połowie tego okresu. Na realizację zadań każdego roku ma być przeznaczone co najmniej 0,3% PKB. W latach 2025–2026 budżet programu będzie wynosił odpowiednio 16,7 mld zł i 17,2 mld zł, a 90% tych środków trafi bezpośrednio do samorządów lokalnych. „Nadrzędnym i strategicznym celem programu jest zbudowanie systemu ochrony ludności i obrony cywilnej działającego podczas wystąpienia każdego rodzaju zagrożenia, bez względu na stan funkcjonowania państwa” – czytamy we wstępie.
REKLAMA
W latach 2025–2026 priorytetem ma być inwentaryzacja istniejących schronów i miejsc ukrycia dla ludności cywilnej, modernizacja ich do obowiązujących norm oraz budowa nowych instalacji tego typu. Pierwszeństwo w realizacji uzyskają inwestycje na terenach objętych Narodowym Programem Odstraszania i Obrony „Tarcza Wschód” oraz w dużych miastach. Remontowane mają być np. schrony znajdujące się pod szkołami budowanymi w latach sześćdziesiątych XX wieku, tzw. tysiąclatkami. Celem jest jak najszybsze zwiększenie liczby miejsc w schronach. Według raportu NIK-u z marca 2024 roku, w tej chwili system może pomieścić niecałe 4% mieszkańców Polski. Na ten cel rząd planuje wydać w tym roku 2,38 mld zł.
Ale finansowana będzie nie tylko budowa schronów. Program określa pięć kolejnych obszarów objętych swoim działaniem. Drugim jest rozwinięcie zabezpieczenia logistycznego oraz zapewnienie podstawowych usług w sytuacjach kryzysowych. Program przewiduje budowę magazynów ze sprzętem (m.in. logistycznym czy medycznym) na wypadek kryzysu, utrzymywanie w nich zapasów żywności, wody oraz środków opatrunkowych, tak aby zapewniały zasoby niezbędne do ochrony ludności przez co najmniej trzy dni oraz zapewnienie ciągłości dostaw energii, paliw, łączności i transportu.
Trzeci obszar dotyczy utrzymania i rozwoju podmiotów ochrony ludności, takich jak krajowy system ratowniczo-gaśniczy, Państwowe Ratownictwo Medyczne czy specjalizujące się w tej tematyce organizacje pozarządowe. Podmioty te otrzymają wsparcie na zakup specjalistycznego wyposażenia do prowadzenia działań ratowniczych, ewakuacji czy udzielania pomocy humanitarnej.
Rząd widzi także potrzebę poprawy edukacji w zakresie obrony cywilnej. Z budżetu będą finansowane szkolenia kadr samorządów lokalnych i instytucji objętych systemem OC oraz badania i rozwój w dziedzinie ochrony ludności. Na potrzeby kształcenia kadry zarządzającej systemem OC rozbudowane zostanie zaplecze poligonowe i infrastruktura szkoleniowa w Akademii Pożarniczej w Warszawie.
Piątym obszarem jest budowa Systemu Bezpiecznej Łączności Państwowej (zarówno jawnej, jak i niejawnej), który zagwarantuje odporność na zagrożenia cybernetyczne oraz zapewni łączność administracji publicznej z Siłami Zbrojnymi RP. Zmodernizowane i zsynchronizowane ze sobą mają być także systemy alarmowania, ostrzegania i powiadamiania ludności o zagrożeniach.
Ostatnim wyróżnionym obszarem jest powołanie Korpusu Obrony Cywilnej. To nowa instytucja, w skład której wchodzić będą osoby, którym nadano przydział mobilizacyjny obrony cywilnej, ochotnicy oraz funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej. Siły Korpusu mają być gotowe do natychmiastowego użycia w razie wystąpienia sytuacji nadzwyczajnych. Utworzona zostanie także centralna ewidencja OC, obejmująca personel, pojazdy, sprzęt i obiekty ochronne.
