Jakie prawa i obowiązki mają rodzice względem dziecka po rozstaniu?

Rozwód to nie koniec rodzicielstwa. Przeciwnie – to moment, w którym odpowiedzialność rodzicielska zyskuje nowy wymiar. W polskim porządku prawnym najważniejsze znaczenie mają przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, które regulują nie tylko kwestie władzy rodzicielskiej, ale również kontaktów z dzieckiem, obowiązków alimentacyjnych i współpracy między rodzicami po rozstaniu. Artykuł ten stanowi praktyczny przewodnik po aktualnych przepisach i orzecznictwie, który pomoże zrozumieć, jakie prawa i obowiązki mają rodzice po rozwodzie.

Władza rodzicielska po rozwodzie – co mówi prawo?

Zgodnie z art. 58 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRiO), sąd rozwodowy ma obowiązek orzeczenia o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem. W praktyce najczęściej władza przysługuje przez cały czas obojgu rodzicom, jednak sąd może:

• ograniczyć władzę jednemu z nich,
• powierzyć ją jednemu z rodziców z jednoczesnym ograniczeniem drugiego do konkretnych obowiązków i praw (np. współdecydowanie o edukacji czy leczeniu dziecka).

Podstawą do takiego rozstrzygnięcia może być pisemne porozumienie wychowawcze rodziców – jeżeli sąd uzna, iż jest ono zgodne z dobrem dziecka.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego podkreśla, że:

„Dobro dziecka jest naczelną zasadą przy rozstrzyganiu o władzy rodzicielskiej, choćby o ile jedno z rodziców dąży do jej pełnego pozbawienia drugiej strony” (wyrok SN z 22 listopada 1999 r., I CKN 675/97).

Prawo do kontaktów z dzieckiem przysługuje każdemu z rodziców

Bez względu na to, komu sąd powierzy władzę rodzicielską, prawo do kontaktu z dzieckiem ma każdy z rodziców – wynika to wprost z art. 113 § 1 KRiO. Kontakty obejmują:

• spotkania osobiste,
• rozmowy telefoniczne,
• wymianę korespondencji,
• komunikację przez internetowe komunikatory.

Kontakty są niezależnym uprawnieniem i obowiązkiem, które nie powinny być ograniczane przez drugiego rodzica. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy takie kontakty są sprzeczne z dobrem dziecka.

W razie konfliktu między rodzicami co do sposobu kontaktów – sąd rodzinny ustala harmonogram. Sąd może też wprowadzić środki ochronne, jak zakaz zabierania dziecka poza miejsce zamieszkania czy nadzór kuratora.

Alimenty – obowiązek finansowego wsparcia dziecka

Zgodnie z art. 133 § 1 KRiO, rodzice są zobowiązani do łożenia na utrzymanie dziecka, które nie pozostało w stanie utrzymać się samodzielnie. Alimenty obejmują:

• koszty wyżywienia,
• edukacji,
• leczenia,
• zajęć dodatkowych i rozwoju pasji.

Wysokość alimentów ustala sąd, uwzględniając zarówno uzasadnione potrzeby dziecka, jak i zarobkowe oraz majątkowe możliwości rodziców (art. 135 § 1 KRiO).

Co ważne, obowiązek alimentacyjny nie wygasa automatycznie po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. Orzecznictwo sądów potwierdza, iż może on trwać nadal, np. do czasu ukończenia studiów, jeżeli dziecko kontynuuje naukę i nie jest w stanie się utrzymać.

Ochrona dobra dziecka jako nadrzędna zasada

Zgodnie z art. 58 § 1a KRiO, sąd rozwodowy uwzględnia przede wszystkim dobro dziecka. W praktyce oznacza to ocenę:

• dotychczasowego zaangażowania rodziców,
• zdolności do wychowywania dziecka,
• warunków bytowych i emocjonalnych, jakie może zapewnić każde z rodziców.

Jeśli jeden z rodziców stosuje przemoc, zaniedbuje dziecko lub w inny sposób naraża je na szkodę, sąd może:

• ograniczyć kontakty,
• ustalić nadzór kuratora,
• a choćby zawiesić lub pozbawić go władzy rodzicielskiej.

Europejski Trybunał Praw Człowieka podkreśla w swoim orzecznictwie (np. sprawa Kutzner przeciwko Niemcom, skarga nr 46544/99), iż ingerencja w życie rodzinne musi być proporcjonalna i służyć wyłącznie ochronie dobra dziecka.

Współdecydowanie – rodzicielstwo po rozwodzie wymaga współpracy

Rozwód nie kończy wspólnych obowiązków rodzicielskich. Art. 97 § 1 KRiO stanowi, iż rodzice powinni wspólnie decydować o istotnych sprawach dziecka, w tym:

• wyborze szkoły,
• leczeniu i opiece zdrowotnej,
• wyjazdach zagranicznych.

W przypadku rozbieżności – każdy z rodziców może zwrócić się do sądu rodzinnego o rozstrzygnięcie sporu.

Podsumowanie: odpowiedzialność nie kończy się z rozwodem

Rozwód zmienia strukturę rodziny, ale nie znosi obowiązków rodzicielskich. W świetle obowiązujących przepisów i orzecznictwa, każde dziecko ma prawo do:

• obecności i wsparcia obojga rodziców,
• bezpiecznego środowiska wychowawczego,
• odpowiedniego poziomu życia i edukacji.

Rodzice, mimo rozpadu związku, są zobowiązani do współpracy w sprawach dziecka. W sytuacjach spornych – pomocą służy sąd, a także profesjonalna pomoc prawna.

Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.

Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!

• 

  Kolizja z Ukraińcem? Uważaj na podrobione Zielone Karty!31 maja 2025

  Do naszej redakcji zgłosił się czytelnik, który uczestniczył w pozornie typowej kolizji drogowej w Jeleniej Górze – na skrzyżowaniu ulic Kiepury i Wojciecha Kilara, gdzie niedawno

• 

  Jakie prawa i obowiązki mają rodzice względem dziecka po rozstaniu?31 maja 2025

  Rozwód to nie koniec rodzicielstwa. Przeciwnie – to moment, w którym odpowiedzialność rodzicielska zyskuje nowy wymiar. W polskim porządku prawnym najważniejsze znaczenie mają przepisy Kodeksu rodzinnego

• 

  Przedawnienie długu nie oznacza jego końca30 maja 2025

  Wielu Polaków żyje w przekonaniu, iż przedawnienie długu równoznaczne jest z jego całkowitym umorzeniem. Tymczasem, jak pokazuje rzeczywistość i obowiązujące przepisy prawa cywilnego, nic bardziej mylnego.